Wulkan Kīlauea, wznoszący się na wysokość 1247 m n.p.m. i zajmujący powierzchnię 1430 km² (13,7% powierzchni Wielkiej Wyspy), jest nie tylko jednym z najbardziej aktywnych wulkanów na świecie, ale również miejscem o niezwykłym znaczeniu geologicznym i kulturowym. Od 27 stycznia bieżącego roku, Kīlauea stał się źródłem intensywnego roju sejsmicznego, skupiając uwagę naukowców i mieszkańców na serii trzęsień ziemi, których liczba przekroczyła 800, z magnitudą wahającą się od 0,2 do 3,5.
Kīlauea jest znany ze swojej nieustającej aktywności wulkanicznej, która kształtuje krajobraz wyspy od około 300 000-600 000 lat. Mimo że najstarsze znalezione skały mają około 23 000 lat, wulkan ten jest symbolem ciągłej zmiany.
Erupcja Kīlauea
Historia erupcyjna Kīlauea jest bardzo długa. Najstarsze ślady lawy z wulkanu pochodzą z jego podwodnego etapu przedtarczowego, próbki zostały odzyskane przez zdalnie sterowane pojazdy podwodne z jego zanurzonych stoków; próbki innych strumieni lawy zostały odzyskane jako próbki rdzeniowe. Lawy młodsze niż 1000 lat pokrywają 90 procent powierzchni wulkanu. Najstarsze odsłonięte lawowe skały datowane są na 2800 lat.
Hawajska tradycja ustna w połączeniu z datowaniem radiowęglowym i paleomagnetycznym umiejscawia pierwszą dokumentację dużej erupcji Kīlauea około roku 1410. “Pisana historia” zaczęła się w 1778 roku, a ich pierwsza dobrze udokumentowana erupcja Kīlauea miała miejsce w 1823 roku. Od tego czasu wulkan ten wybuchał wielokrotnie. Większość historycznych erupcji miała miejsce na szczycie wulkanu lub w jego wschodniej strefie ryftowej i charakteryzowała się długotrwałą i wylewną naturą. Rekord geologiczny pokazuje jednak, że gwałtowna eksplozywna aktywność przed kontaktem z Europejczykami była bardzo częsta; w 1790 roku jedna z takich erupcji zabiła ponad 400 osób, czyniąc ją najbardziej śmiertelną erupcją wulkaniczną w obecnych Stanach Zjednoczonych. Jeśli aktywność eksplozywna wznowiłaby się, wulkan stanowiłby znacznie większe zagrożenie dla ludzi.
Erupcja Kīlauea od 3 stycznia 1983 roku do 2018 roku była zdecydowanie najdłuższym okresem historycznej aktywności w nowożytnych czasach, a także jedną z najdłuższych erupcji udokumentowanych na Ziemi; do stycznia 2011 roku erupcja ta wyprodukowała 3,5 km³ lawy i odnowiła 123,2 km² lądu.
Wysoki stopień aktywności Kīlauea ma duży wpływ na ekologię stoków wulkanu, gdzie roślinność jest często przerywana przez świeżą tefrę i unoszący się dwutlenek siarki, tworząc szczególnie w jałowym obszarze na południe od jego południowo-zachodniej strefy ryftowej, znanym jako Pustynia Kaʻū, kwaśne deszcze. Niemniej jednak, fauna kwitnie tam, gdzie pozostaje niezakłócona w innych miejscach na wulkanie i jest wysoce endemiczna dzięki izolacji Kīlauea (i wyspy Hawaje) od najbliższego lądu.
Od założenia przez Thomasa Jaggara w 1912 roku, Hawajskie Obserwatorium Wulkaniczne, przez wiele lat znajdujące się na obrzeżach kaldery Kīlauea, służyło jako główny organ badawczy i naukowy wulkanu oraz wyspy. W 1916 roku ustawa tworząca Hawajski Park Narodowy Wulkanów została podpisana przez prezydenta Woodrowa Wilsona; od tego czasu park stał się miejscem światowego dziedzictwa i głównym celem turystycznym, przyciągającym około 2,6 miliona osób rocznie.
Kilauea Aktywność erupcyjna w 2023 roku
Aktywność erupcyjna w kraterze Halemaʻumaʻu wznowiła się 5 stycznia 2023 roku. Erupcja Halema’uma’u zakończyła się 61 dni później, 7 marca 2023 roku.
Około godziny 4:44 rano czasu pacyficznego, 7 czerwca 2023 roku, Obserwatorium Wulkaniczne Hawajów (USGS) wykryło blask na zdjęciach z kamery internetowej na szczycie Kilauea, co wskazywało na rozpoczęcie erupcji w kraterze Halemaʻumaʻu w kalderze Kilauea, w obrębie Hawajskiego Parku Narodowego Wulkanów. Według rzecznika parku narodowego, w ciągu następnych 24 godzin wulkan odwiedziło 10 000 turystów, trzykrotnie więcej niż zazwyczaj. Epizod erupcyjny zakończył się po dwunastu dniach aktywności, 19 czerwca 2023 roku.
Trzeci epizod erupcyjny Halemaʻumaʻu w 2023 roku miał miejsce od 10 do 16 września 2023 roku, kiedy to otworzyło się wiele wlotów zarówno w kraterze Halemaʻumaʻu, jak i na wschodniej, obniżonej części kalderze szczytowej Kīlauea.
Kīlauea nie jest tylko obiektem zainteresowania geologów, ale także miejscem głęboko zakorzenionym w hawajskiej kulturze i tradycji. Według tradycyjnych hawajskich wierzeń, wulkan ten jest siedzibą bogini Pele, patronki ognia i wulkanów. Wiele hawajskich pieśni oraz ustna tradycja odzwierciedlają złość Pele, którą uważa się za przyczynę erupcji. Krater Halemaʻumaʻu, będący domem jeziora lawowego, jest również elementem kultury, z nazwą oznaczającą “dom paproci”, co nawiązuje do legendy o Kamapuaʻa, odrzuconym zalotniku Pele.
Kīlauea jest ściśle monitorowany przez naukowców z US Geological Survey, którzy dostarczają cennych danych pozwalających zrozumieć jego zachowanie i potencjalne zagrożenia. Badania te są niezwykle ważne, zwłaszcza w świetle obserwowanego roju sejsmicznego i ciągłej aktywności wulkanicznej. Pomiary te są kluczowe w zapewnianiu bezpieczeństwa mieszkańcom i odwiedzającym, umożliwiając skuteczną ewakuację i zarządzanie kryzysowe w przypadku większych erupcji.
Wulkan Kīlauea jest fascynującym przykładem żywej siły natury, łączącym w sobie potężną aktywność geologiczną z bogatym dziedzictwem kulturowym. Jego erupcje są przypomnieniem o ciągłej zmienności Ziemi i potrzebie szacunku oraz adaptacji. Monitoring i badania przeprowadzane przez naukowców są niezbędne do zrozumienia tego fenomenu i zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim, którzy żyją w cieniu tego niezwykłego wulkanu. Kīlauea pozostaje symbolem nie tylko geologicznej siły, ale także głębokiej kulturowej tożsamości Hawajów.
