Dzisiaj naszym gościem jest wybitny specjalista od prawa rodzinnego, radca prawny, mediator, autor bloga o prawie rodzinnym, a także założyciel i właściciel kancelarii Actio w Krakowie – Piotr Woś. Nasza rozmowa będzie dotyczyć jednego z najbardziej skomplikowanych aspektów prawa rodzinnego – podziału majątku po rozwodzie.
Rozwód, niewątpliwie, jest jednym z najtrudniejszych wydarzeń w życiu człowieka. Oprócz emocjonalnego związku, małżeństwo wiąże się również ze znacznym stopniem połączenia finansowego. Piotr Woś, dzięki swojemu doświadczeniu i umiejętnościom mediacji, pomógł wielu parom w trudnych i skomplikowanych sprawach dotyczących podziału majątku. Jego wiedza i doświadczenie są nieocenione, dlatego jesteśmy niezmiernie dumni, że możemy podzielić się z Wami jego spostrzeżeniami i poradami.
Czym tak właściwie jest podział majątku? Jakie dobra wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków, który jest przedmiotem podziału, a jakie dobra są osobistym majątkiem każdego z małżonków i nie podlegają podziałowi? Mówiąc wprost, czy wszystko co mamy zostanie podzielone?
Podział majątku jest procedurą zmierzającą do rozdzielenia pomiędzy byłymi małżonkami wszelkich dóbr jakie wspólnie zgromadzili podczas małżeństwa. Oczywiście jest to stwierdzenie bardzo ogólne, ale mam tu na myśli w szczególności nieruchomości, ruchomości, środki pieniężne, ale również środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków jak również kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie ZUS. Dodatkowo w ramach tego postępowania dokonuje się wzajemnych rozliczeń o ile w trakcie małżeństwa zostały dokonane nakłady z majątku bądź majątków osobistych małżonków na ich majątek wspólny.
I w ten oto sposób mogę przejść do odpowiedzi na dalszą część pytania dotyczącą majątku osobistego, który to nie podlega podziałowi. Co należy do tego majątku określa art. 33 k.r.o., z którego wynika, że do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Reasumując, dokonanie podziału majątku wspólnego małżeńskiego bywa bardzo żmudną i skomplikowaną sprawą.
Co się dzieje z domem / mieszkaniem, które było naszą wspólną własnością po rozwodzie? Czy jeden z małżonków ma prawo zostać w nim na stałe? Co w przypadku kredytu, jeśli nie został spłacony?
Oczywiście, że jeden z małżonków ma prawo zostać we wspólnym domu/mieszkaniu po rozwodzie, o ile ten drugi się na to zgodzi, bądź w ramach podziału majątku dorobkowego dokonano takich ustaleń. Wiadomo, że zwykle wiązać się będzie to z odpowiednią spłatą na rzecz tego byłego małżonka, który swój udział w danej nieruchomości zbywa.
Co do kredytu, który nie został spłacony to najczęściej spotykaną praktyką jest przejęcie go przez małżonka, który przejmuje nieruchomość na wyłączną własność. Przejęcie kredytu odbywa się w porozumieniu z Bankiem udzielającym kredytu, a każdy z nich ma nieco inną procedurę i wymagania.
Jak sądy podchodzą do kwestii podziału majątku? Czy są jakieś wytyczne, które sędziowie muszą przestrzegać, czy każda sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie? Jak sąd ocenia, co stanowi “sprawiedliwy” podział majątku w trakcie rozwodu?
Tak, każda sprawa jest oceniana indywidualnie, jednakże procedura cywilna przewiduje pewne ogólne wytyczne. Przedstawiają one nijako trzy sposoby/metody, które sąd może zastosować podczas procedowania.
Pierwszy – podział fizyczny rzeczy. Ma zastosowanie tylko wtedy, gdy rzecz fizycznie da się podzielić. Jest to sposób preferowany przez ustawodawcę, gdyż nie obciąża żadnego ze współwłaścicieli finansowo.
Drugi – najczęściej stosowany przy podziale mieszkań i domów to, podział poprzez przejęcie udziału przez jednego współwłaściciela za odpowiednią spłatą drugiego współwłaściciela.
I trzeci – mający zastosowanie w sytuacjach patowych, tzn. w takich, gdzie współwłaściciele nie są, bądź nie chcą dojść do porozumienia to, licytacja komornicza. Z oczywistych względów jest to najmniej korzystny sposób zniesienia współwłasności, ponieważ po odliczeniu wszelkich kosztów z uzyskanej w licytacji kwoty do podziału może zostać stosunkowo nie duża kwota.
Czy sąd bierze pod uwagę potrzeby dzieci podczas decydowania o podziale majątku?
Co do zasady nie, jednakże w praktyce sądy siłą rzeczy zwracają uwagę na to któremu z rodziców została przyznana opieka nad dziećmi i na to w jakiej kondycji finansowej w związku z tą sytuacją osoba ta się znajduje. Bez względu na rodzaj sprawy sądy zawsze kierują się dobrem dzieci i zabezpieczeniem ich interesów, dlatego pośrednio ma to wpływ na ostateczną decyzję, który z byłych małżonków obejmie wspólną nieruchomość na wyłączną własność. Nie może to jednak spowodować pokrzywdzenia drugiego z byłych małżonków. Sąd musi dbać w takim stopniu o interesy obu stron, stąd też rozstrzygnięcia w tych muszą być wyważone i ostrożne.
Co się dzieje z długami małżonków w przypadku rozwodu? Czy są one również dzielone?
Tak, o ile są to ich wspólne długi, tzn. są to długi, które zostały zaciągnięte przez niech wspólnie, bądź zaciągnięte za wiedzą i zgodą drugiego z małżonków. Krótko mówiąc, nie wszystkie długi obciążają oboje małżonków.
Czy są jakieś środki, które strona uznająca się za pokrzywdzoną może podjąć, aby zaskarżyć podział majątku?
Tak! Od postanowienia kończącego postępowanie o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej przysługuje, jak w każdej sprawie sądowe, odwołanie do sądu drugiej instancji w postaci apelacji.
Jakie są najczęstsze problemy, z jakimi spotyka się Pan w praktyce przy podziale majątku małżonków? Jakie są najczęstsze błędy, które ludzie popełniają podczas procesu podziału majątku?
Najczęstszym problemem bez wątpienia jest ustalenie co wchodzi do majątku wspólnego, jaka jest wartość poszczególnych elementów majątku wspólnego i jakie ewentualne nakłady zostały poczynione przez małżonków z majątków osobistych na majątek wspólny.
Najczęstszym błędem uczestników tego rodzaju postępowania jest brak konsiliacyjnego podejścia do sprawy. Upór i brak elastyczności stron generuje jedynie ogromne koszty po ich stronie nie wspominając o długotrwałości procesu liczonego już wówczas w latach.
Jakie ma Pan doświadczenia z mediacją w sprawach dotyczących podziału majątku? Jest to skuteczna metoda rozwiązywania tych spraw?
O dziwo tak! Sam jestem mediatorem sądowym, choć przyznam, że częściej uczestniczę w mediacjach jako pełnomocnik strony niż jako mediator. Zdecydowaną większość spraw o podział majątku dorobkowego kończymy zawarciem ugody wypracowanej w ramach mediacji.
Jak zabezpieczyć się przed podziałem majątku? Kiedy i jakie kroki należy podjąć?
Na tak zadane pytanie odpowiedź jest tylko jedna – zawrzeć z małżonkiem majątkową umowę małżeńską wprowadzającą ustrój rozdzielności majątkowej małżeńskiej, czyli potocznie intercyza. Umowę taką można wprowadzić w każdej chwili, nawet przed zawarciem małżeństwa. Obowiązuje ona od chwili podpisania, co oznacza, że jeżeli zostanie wprowadzona w trakcie trwania małżeństwa, to majątek zgromadzony wcześniej będzie objęty podziałem.
