Yacón (Smallanthus sonchifolius) to roślina pochodząca z Andów, uprawiana od wieków na północnych i centralnych obszarach Kolumbii, Ekwadoru, Peru oraz Argentyny. Cechą charakterystyczną tej rośliny są chrupiące, słodkie bulwy korzeniowe, które przypominają smakiem i teksturą jícama, choć mają delikatnie żywiczny, kwiatowy posmak. Jest to prawdopodobnie efekt obecności inuliny, substancji o właściwościach słodzących, która występuje także w innych roślinach, takich jak słonecznik bulwiasty. Często określany jako „peruwiańskie jabłko ziemne”, yacón jest coraz bardziej doceniany poza swoim naturalnym środowiskiem, głównie ze względu na jego zdrowotne właściwości.
Yacón to wieloletnia roślina zielna, która dorasta do 2,5 metra wysokości. Posiada cylindryczne, puste łodygi oraz duże, trójkątne liście, które są pokryte delikatnym meszkiem. Najważniejszą częścią rośliny są bulwy korzeniowe, które mogą osiągać nawet 25 cm długości i 10 cm szerokości. Kolor skórki bulw zależy od odmiany i może być biały, różowy, a nawet brązowy.
Roślina najlepiej rośnie w klimacie umiarkowanym o temperaturach od 18 do 25°C. Jest odporna na przymrozki, ale jej część nadziemna umiera w przypadku silnych mrozów. Yacón nie wymaga specjalnych warunków do wzrostu i może być uprawiany w ogrodach przydomowych, nawet w strefach o lekkich przymrozkach. Najlepiej sadzić go w dobrze przekopanej glebie, a roślina dobrze reaguje na nawożenie.
Zastosowanie Yacón
Yacón posiada wiele kulinarnych zastosowań, a jego słodkie, chrupiące bulwy mogą być spożywane na surowo, gotowane, smażone lub pieczone. Można go również odwodnić i przerabiać na różne produkty, takie jak syropy, soki, chipsy czy mąka. Jego łagodna słodycz sprawia, że jest doskonałym składnikiem sałatek, deserów oraz lekkich potraw. Popularnym sposobem podania yacónu w jego rodzimych regionach jest krojenie bulw w cienkie plastry i serwowanie ich na surowo jako przekąski. Jest także podstawą wielu tradycyjnych napojów.
Ciekawostką jest, że bulwy stają się słodsze po tym, jak roślina zostanie wystawiona na lekkie przymrozki, co wzmacnia jej smak. Po zbiorach zaleca się pozostawienie bulw na słońcu, co dodatkowo intensyfikuje ich słodycz.
Yacon na cukrzycę – zastosowanie medyczne
Yacón zyskał popularność w krajach takich jak Japonia, gdzie jest ceniony za swoje właściwości zdrowotne. Ze względu na wysoką zawartość inuliny i fruktooligosacharydów, yacón jest polecany dla osób z cukrzycą, ponieważ pomaga w regulacji poziomu cukru we krwi. Inulina, będąca składnikiem bulw, jest niskokalorycznym słodzikiem, który nie jest trawiony przez organizm, co czyni go idealnym składnikiem dla osób dbających o linię.
Dodatkowo, yacón zawiera antyoksydanty, takie jak kwas chlorogenowy, oraz aminokwasy, które wspierają układ odpornościowy. W tradycyjnej medycynie andyjskiej yacón był używany jako środek wspomagający pracę wątroby i nerek, a także w leczeniu problemów trawiennych.
Właściwości zdrowotne Yacón
Bulwy yacónu są w dużej mierze złożone z wody i węglowodanów. Stanowią cenne źródło błonnika pokarmowego oraz fruktooligosacharydów (FOS), które mają działanie prebiotyczne, wspierając rozwój zdrowych bakterii w jelitach. Dzięki temu regularne spożywanie yacónu może korzystnie wpływać na układ trawienny oraz pomagać w utrzymaniu równowagi mikrobiologicznej w jelitach.
Inulina obecna w yacónie nie tylko odpowiada za słodki smak bulw, ale również ma właściwości wspomagające regulację poziomu cukru we krwi. To sprawia, że yacón jest popularny wśród osób zmagających się z cukrzycą oraz tych, którzy poszukują zdrowych alternatyw słodyczy.
Przepisy z Yacón
Chrupiąca sałatka z Yacón i awokado
Składniki:
- 2 średnie bulwy yacón, obrane i pokrojone w cienkie plastry
- 1 awokado, pokrojone w kostkę
- 1 garść liści rukoli
- 1 czerwona cebula, pokrojona w cienkie plasterki
- Sok z 1 limonki
- 1 łyżka oliwy z oliwek
- Sól i pieprz do smaku
Sposób przygotowania:
- Plastry yacónu wymieszaj z sokiem z limonki, aby zapobiec ich ciemnieniu.
- W dużej misce połącz wszystkie składniki, dodaj oliwę z oliwek i dopraw solą oraz pieprzem.
- Sałatkę podawaj od razu jako orzeźwiającą, lekką przekąskę lub dodatek do dania głównego.
Pieczony Yacón z miodem i orzechami
Składniki:
- 3 bulwy yacón, obrane i pokrojone w grube plastry
- 2 łyżki miodu
- 1 łyżka oliwy z oliwek
- 1 garść posiekanych orzechów włoskich
- Szczypta soli
Sposób przygotowania:
- Rozgrzej piekarnik do 200°C.
- Pokrojone plastry yacónu ułóż na blaszce do pieczenia, skrop oliwą i posyp solą.
- Piecz przez około 20-25 minut, aż yacón stanie się miękki i lekko zrumieniony.
- Wyjmij z piekarnika, skrop miodem i posyp posiekanymi orzechami. Podawaj na ciepło.
Czy Yacon to topinambur?
Nie, yacon (Smallanthus sonchifolius) i topinambur (Helianthus tuberosus) to dwie różne rośliny, choć obie pochodzą z rodziny astrowatych (Asteraceae) i mają bulwiaste korzenie. Istnieje pewne podobieństwo między tymi roślinami, głównie ze względu na ich korzenie, które są bogate w inulinę, co czyni je popularnymi wśród osób szukających alternatyw dla tradycyjnych węglowodanów.
Główne różnice:
- Yacon jest uprawiany głównie w Andach i pochodzi z Ameryki Południowej. Jego bulwy są chrupiące, soczyste i słodkie, przypominają smak jabłka lub gruszki, co czyni je popularnym składnikiem sałatek i deserów.
- Topinambur pochodzi z Ameryki Północnej i jest bardziej podobny do ziemniaka pod względem konsystencji. Ma orzechowy smak i jest często stosowany w potrawach pieczonych lub gotowanych.
Mimo podobieństw w składzie odżywczym i obu roślin uprawianych dla jadalnych bulw, yacon i topinambur różnią się smakiem, konsystencją i pochodzeniem.
Yacón to nie tylko smaczna przekąska o słodkim, orzeźwiającym smaku, ale także roślina o wielu korzystnych właściwościach zdrowotnych. Jego niskokaloryczne, bogate w błonnik bulwy mają szerokie zastosowanie w kuchni i medycynie. Coraz większa popularność yacónu poza jego rodzimymi obszarami sprawia, że roślina ta zdobywa uznanie na całym świecie jako zdrowa alternatywa dla tradycyjnych słodzików i składników w potrawach.
