Sabancaya to imponujący stratowulkan o wysokości 5 976 metrów, położony w południowej części Peru, w Andach, około 70 kilometrów na północny zachód od Arequipy. Jest częścią Centralnej Strefy Wulkanicznej Andów, jednego z trzech głównych pasm wulkanicznych tych gór. Wraz z sąsiednimi wulkanami Hualca Hualca i Ampato tworzy kompleks wulkaniczny, który jest jednym z najbardziej aktywnych obszarów wulkanicznych w regionie. Sabancaya to szczególny wulkan, który zasłynął ze swoich licznych erupcji, zwłaszcza tych o charakterze eksplozywnym, co czyni go obiektem zainteresowania naukowców i turystów.
Sabancaya znajduje się na obszarze, gdzie dochodzi do subdukcji płyty Nazca pod płytę południowoamerykańską, co powoduje silną aktywność wulkaniczną. Jest to typowy stratowulkan, który charakteryzuje się stromo opadającymi stokami i licznymi potokami lawy, zwłaszcza z okresu wczesnego holocenu. Wulkan przykryty jest lodowcem, co stanowi dodatkowe zagrożenie podczas erupcji, ponieważ topniejący lód może prowadzić do powstawania niebezpiecznych laharów – lawin błotnych, które mogą zniszczyć pobliskie doliny.
Otoczenie Sabancaya, w tym potężne sąsiadujące wulkany Ampato i Hualca Hualca, wpływa na jego unikalny krajobraz. Wulkan ten ma wysokość 5 960 metrów i wznosi się około 1 500 metrów ponad otaczający teren. Jego stoki są pokryte licznymi strumieniami lawy, a sam szczyt jest często pokryty cienką warstwą lodu, która w ostatnich dziesięcioleciach znacząco się zmniejszyła z powodu zmian klimatycznych i aktywności wulkanicznej.
Erupcja Sabancaya – historia
Sabancaya był aktywny przez tysiące lat, a jego erupcje odgrywały istotną rolę w kształtowaniu lokalnego krajobrazu. W okresie holocenu, czyli w ciągu ostatnich około 10 tysięcy lat, Sabancaya generował wiele erupcji, z których niektóre miały charakter wybuchowy. Pierwsze zanotowane erupcje pochodzą z XVIII wieku, choć ich dokładne szczegóły są nieznane. Po okresie uśpienia trwającym ponad 200 lat, wulkan powrócił do aktywności w latach 80. XX wieku.
W 1986 roku doszło do pierwszych oznak wzmożonej aktywności wulkanicznej – pojawiły się liczne fumarole, które uwolniły znaczne ilości gazów wulkanicznych. Ten okres zakończył się dużą erupcją w 1990 roku, która trwała przez kilka miesięcy, wyrzucając popiół i gaz na wysokość kilku kilometrów oraz prowadząc do lokalnych zniszczeń i ewakuacji mieszkańców. W kolejnych latach Sabancaya kontynuował sporadyczne erupcje o niższej intensywności, z których część była związana z emisją gazów i pyłu wulkanicznego.
Od 2016 roku Sabancaya znajduje się w stanie niemal ciągłej aktywności. Wulkan regularnie emituje chmury popiołu i gazu, które są widoczne z odległych miejsc, a także odnotowano liczne eksplozje, które wzbudziły obawy lokalnych władz i społeczności. Wulkan ten jest jednym z najczęściej monitorowanych wulkanów w Peru, a dane zebrane przez satelity i sejsmografy pozwalają na śledzenie jego aktywności w czasie rzeczywistym.
Podczas ostatniej erupcji w 2023 roku Sabancaya wyemitował ogromne ilości popiołu, który wpłynął na zdrowie mieszkańców i zwierząt w regionie. Wulkan ten jest także jednym z największych emitentów dwutlenku siarki na świecie, co może mieć wpływ na lokalne warunki pogodowe i zdrowie.
Znaczenie dla nauki i turystyki
Sabancaya przyciąga nie tylko naukowców, ale i turystów z całego świata. Jego spektakularne erupcje, a także malownicze otoczenie, w tym położony w pobliżu Kanion Colca, jeden z najgłębszych kanionów na świecie, sprawiają, że region ten jest atrakcyjnym celem wypraw turystycznych i geoturystycznych. Sabancaya, podobnie jak inne aktywne wulkany w regionie, jest również cennym obiektem badań dla wulkanologów, którzy starają się zrozumieć procesy wulkaniczne i minimalizować ryzyko związane z przyszłymi erupcjami.
