Meksyk, oficjalnie znany jako Ciudad de México (CDMX), jest nie tylko stolicą Meksyku, ale i pulsującym centrum kulturowym, politycznym i ekonomicznym kraju. Miasto, które jest jednym z największych na świecie, kryje w sobie bogatą historię, zróżnicowaną kulturę oraz dynamiczny rozwój współczesnych inicjatyw, które przyciągają zarówno turystów, jak i biznes na globalną skalę.

Historia miasta sięga czasów prekolumbijskich, kiedy to obszar ten był znany jako Tenochtitlán, założony w 1325 roku przez Azteków. Tenochtitlán zyskał reputację jednego z największych i najbardziej zaawansowanych miast swojej ery, zanim został zdobyty przez Hiszpanów pod wodzą Hernána Cortésa w 1521 roku. W następnych wiekach miasto przekształciło się w główną stolicę kolonialną Nowej Hiszpanii, a po uzyskaniu niepodległości w 1821 roku – w stolicę nowo utworzonego państwa meksykańskiego.

Meksyk położony jest w centralnej części kraju, na wysokości około 2,240 metrów nad poziomem morza, co sprawia, że klimat miasta jest umiarkowany przez cały rok. Znajduje się ono w Kotlinie Meksykańskiej, otoczonej przez góry i wulkany, w tym słynny Popocatépetl i Iztaccíhuatl.

Ludność i kultura

Meksyk jest prawdziwym tyglem kulturowym, w którym mieszają się wpływy rdzennych tradycji Meksyku, dziedzictwa kolonialnego Hiszpanii oraz nowoczesnych prądów globalnych. Ponad 21 milionów mieszkańców w jego obszarze metropolitalnym czyni go jednym z najbardziej zatłoczonych i różnorodnych miast na świecie. Różnorodność ta przejawia się w językach, tradycjach, sztuce, kuchni i codziennym życiu mieszkańców.

Meksyk jest domem dla szerokiej gamy grup etnicznych. Większość mieszkańców identyfikuje się jako Mestizo, czyli osoby o mieszanej, rdzennej i europejskiej krwi, co jest wynikiem kolonialnej przeszłości miasta. Istnieje także znacząca mniejszość rdzennych mieszkańców Meksyku, którzy zachowują swoje języki i zwyczaje. W miasto wpływają także migranci z całego świata, w tym z Ameryki Środkowej, Stanów Zjednoczonych, Europy i Azji, co dodatkowo wzbogaca kulturowy krajobraz miasta.

Oficjalnym i dominującym językiem jest hiszpański, jednak w miasteczku można usłyszeć wiele języków rdzennych, takich jak Nahuatl, Mixtec, czy Zapotec, które są nadal używane przez mniejszości etniczne. Angielski jest również powszechnie stosowany w biznesie i turystyce.

Meksyk jest jednym z globalnych centrów sztuki i kultury. Miasto było domem dla takich artystów jak Frida Kahlo i Diego Rivera, których dzieła można podziwiać w licznych galeriach i muzeach, takich jak Muzeum Fridy Kahlo czy Pałac Sztuk Pięknych. Meksyk ma bogatą tradycję muzyczną, z gatunkami takimi jak mariachi, norteño, ranchera i banda, które są obecne na każdym kroku, od formalnych sal koncertowych po uliczne festiwale.

Meksyk obfituje w festiwale i święta, które są świadectwem jego bogatej tradycji i religijnej spuścizny. Dzień Zmarłych (Día de los Muertos) to jedno z najbardziej znanych świąt, podczas którego miasto zamienia się w kolorową scenę pełną ołtarzy, kwiatów, i parad. Inne ważne wydarzenia to Carnaval, Noc Rękodzieła i niezliczone lokalne fiesty, które celebrują zarówno katolickie, jak i pre-hispaniczne dziedzictwo.

Kultura Meksyku stanowi unikalną mieszankę historycznych warstw, które przetrwały i ewoluowały przez wieki, tworząc współczesne, dynamiczne i niezwykle barwne społeczeństwo, które nadal oddziałuje na swoich mieszkańców i przyciąga turystów z całego świata.

Turystyka w Meksyku koncentruje się wokół bogatej oferty kulturalnej i historycznej. Nie można pominąć Zócalo – głównego placu miasta, który jest sercem politycznym i kulturowym Meksyku. Inne znaczące punkty to ruiny Templo Mayor, katedra metropolitalna w Meksyku oraz Pałac Narodowy. Miasto jest również znane z licznych festiwali, w tym Día de los Muertos (Dzień Zmarłych), który jest jednym z najważniejszych wydarzeń w meksykańskim kalendarzu.

Mimo swojego dynamicznego rozwoju, Meksyk boryka się z szeregiem problemów miejskich, takich jak zanieczyszczenie powietrza, przestępczość oraz nierówności społeczne. Zarządzanie tak dużą metropolią stawia przed lokalnymi władzami ogromne wyzwania, szczególnie w kontekście zrównoważonego rozwoju i poprawy jakości życia mieszkańców.

W przyszłości Meksyk staje przed koniecznością zrównoważonego zarządzania swoimi zasobami i infrastrukturą, aby sprostać rosnącym potrzebom swojej rosnącej populacji. Inwestycje w zielone technologie, transport publiczny i edukację są kluczowe dla dalszego rozwoju tego fascynującego miasta.

Co warto zobaczyć w Mexico City?

Miasto Meksyk, z jego bogatą historią, zróżnicowaną kulturą i żywą atmosferą, oferuje mnóstwo atrakcji dla każdego odwiedzającego. Oto niektóre z najciekawszych miejsc i doświadczeń, które warto zobaczyć w stolicy Meksyku:

1. Zócalo (Plaza de la Constitución)

Zócalo, formalnie znany jako Plaza de la Constitución, jest sercem kulturowym i historycznym Meksyku oraz jednym z największych placów miejskich na świecie. Nazwa “Zócalo” pochodzi od planów zbudowania centralnego pomnika upamiętniającego niepodległość Meksyku, choć sam pomnik nigdy nie został zrealizowany. Plac służył jako kluczowe miejsce dla różnych wydarzeń historycznych, od czasów azteckich, przez kolonialne, aż po współczesne.

Zócalo znajduje się w miejscu, gdzie dawniej stało serce azteckiego miasta Tenochtitlán. Aztekowie uważali to miejsce za centrum wszechświata, co nadal podkreśla jego kulturowe i duchowe znaczenie. Po podboju przez Hiszpanów w 1521 roku, Hernán Cortés zarządził przebudowę Tenochtitlán na wzór hiszpański, umieszczając Zócalo w centrum nowego układu urbanistycznego.

Dziś Zócalo jest otoczone przez kilka najważniejszych zabytków Meksyku:

• Katedra Metropolitalna w Meksyku: Imponujący przykład architektury barokowej i neoklasycystycznej, który jej budowa trwała prawie 250 lat, co czyni ją jednym z najstarszych i największych kościołów na kontynencie amerykańskim.
• Pałac Narodowy: Siedziba rządu meksykańskiego, w którym można podziwiać słynne murale Diego Rivery, przedstawiające historię Meksyku od czasów prekolumbijskich do XX wieku.
• Wydarzenia: Zócalo jest miejscem licznych wydarzeń publicznych, w tym parad, festiwali, koncertów i innych uroczystości narodowych, takich jak obchody Dnia Niepodległości. Jest to także miejsce, w którym mieszkańcy i turyści mogą doświadczyć autentycznej atmosfery Meksyku, pełnej muzyki, tańca i lokalnego handlu.

2. Templo Mayor

Templo Mayor był główną świątynią aztecką w dawnym Tenochtitlán, znajdującą się nieopodal dzisiejszego Zócalo. Odkrycie ruin świątyni w latach 70. XX wieku stało się sensacją archeologiczną, odsłaniając szczątki potężnej cywilizacji, która kiedyś dominowała w regionie.

Templo Mayor był centrum religijnym i politycznym Azteków, poświęcony dwóm głównym bóstwom: Huitzilopochtli, bogu wojny i słońca, oraz Tlalocowi, bogu deszczu i płodności. Kompleks składał się z podwójnej piramidy, na której szczytach znajdowały się dwie świątynie.

Ruiny Templo Mayor składają się z kilku warstw architektonicznych, co odzwierciedla różne etapy rozbudowy przeprowadzone przez kolejnych władców azteckich. Wśród artefaktów znalezionych na miejscu są kamienne rzeźby, ceramika, narzędzia oraz ofiary z ludzi i zwierząt, co wskazuje na religijne i ofiarne praktyki Azteków.

Muzeum Templo Mayor: Obok stanowiska archeologicznego funkcjonuje muzeum, które prezentuje historię Tenochtitlán, artefakty znalezione podczas wykopalisk oraz informacje o codziennym życiu i wierzeniach Azteków.

3. Katedra Metropolitalna w Meksyku

Katedra Metropolitalna w Meksyku, położona przy Zócalo, stanowi jedno z najważniejszych dzieł architektury religijnej w Ameryce Łacińskiej. Jej budowa rozpoczęła się w 1573 roku i trwała aż do 1813 roku, co sprawia, że katedra jest mieszanką różnych stylów architektonicznych, od renesansu po neoklasycyzm.

Katedra Metropolitalna składa się z dwóch wież, pięciu naw głównych i szesnastu kaplic bocznych, każda z nich poświęcona różnym świętym. Najbardziej zauważalne są jej barokowe fasady i rozbudowane portale, które zdobią liczne rzeźby i elementy ornamentalne. Wnętrze katedry jest równie imponujące, z głównym ołtarzem wykonanym z bogato zdobionego złota oraz liczne obrazy i rzeźby świętych.

Katedra nie tylko pełni funkcję głównej świątyni katolickiej w Meksyku, ale także jako główny punkt wydarzeń religijnych w kraju. Miejsce to jest świadkiem wielu ważnych wydarzeń narodowych, w tym inauguracji biskupów i arcybiskupów.

Katedra stoi na niestabilnym podłożu, co jest efektem budowy na jeziorze wyschniętym po hiszpańskim podboju Tenochtitlán. Prace konserwatorskie i inżynieryjne są regularnie prowadzone, aby zapobiec dalszym uszkodzeniom i zapewnić bezpieczeństwo konstrukcji.

4. Muzeum Antropologii

Muzeum Antropologii w Meksyku, zlokalizowane w Parku Chapultepec, jest jednym z największych i najbardziej kompleksowych muzeów na świecie poświęconych antropologii, szczególnie historii prekolumbijskich cywilizacji Mezoameryki.

Muzeum posiada obszerne kolekcje artefaktów z różnych kultur, takich jak Aztekowie, Majowie, Toltekowie i Olmekowie. Jednym z najbardziej znanych eksponatów jest Kamień Słońca, często nazywany Kalendarzem Azteckim. Ponadto, w muzeum znajdują się również bogato zdobione rzeźby, ceramika, biżuteria i przedmioty codziennego użytku, które ilustrują rozwój i życie dawnych cywilizacji.

Budynek muzeum, zaprojektowany przez Pedro Ramíreza Vázqueza, jest samo w sobie dziełem sztuki. Jego nowoczesna forma i ogromne, otwarte dziedzińce z fontannami stwarzają idealne tło dla kolekcji. Centralny dziedziniec, z monumentalną filarami, jest szczególnie znany ze swojego betonowego parasola.

Muzeum Antropologii pełni kluczową rolę w edukacji publicznej o bogatej historii i kulturze rdzennych ludów Ameryki. Jest to miejsce, gdzie mieszkańcy i turyści mogą głębiej zrozumieć i docenić dziedzictwo kulturowe Meksyku i szerzej Ameryki Łacińskiej.

5. Pałac Sztuk Pięknych (Palacio de Bellas Artes)

Pałac Sztuk Pięknych, zlokalizowany w centrum miasta Meksyk, jest jednym z najbardziej ikonicznych zabytków architektonicznych i kulturalnych stolicy. Budynek, będący dziełem włoskiego architekta Adamo Boari, łączy w sobie elementy neoklasycyzmu oraz Art Deco, co czyni go jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Meksyku. Jego budowa rozpoczęła się w 1904 roku, jednak z powodu trudności politycznych i technicznych, otwarcie miało miejsce dopiero w 1934 roku.

Pałac jest znany ze swojej spektakularnej białej marmurowej fasady i imponującego szklanego kopuła, które nadają mu majestatycznego wyglądu. Wnętrze jest równie imponujące z bogatymi zdobieniami, w tym marmurowymi podłogami, ozdobnymi sufitami i ścianami pokrytymi dziełami sztuki. Znajdują się tam również słynne murale stworzone przez takich artystów jak Diego Rivera, David Siqueiros i Rufino Tamayo.

Pałac Sztuk Pięknych jest głównym ośrodkiem kulturalnym w Meksyku, goszczącym regularnie opery, balety, wystawy sztuki i inne wydarzenia artystyczne. W budynku mieści się także Narodowa Orkiestra Symfoniczna, Narodowy Teatr Opery oraz Narodowy Balet Meksyku.

Pałac nie tylko gromadzi artystów i publiczność z całego świata, ale także służy jako ważne miejsce dla promowania i zachowania meksykańskiej kultury i sztuki. Jest symbolem narodowej dumy i ważnym miejscem dla rozwoju i prezentacji sztuki latynoamerykańskiej.

6. Aleja Paseo de la Reforma

Paseo de la Reforma to jedna z najważniejszych i najbardziej znanych arterii w Meksyku. Została zaprojektowana w latach 60. XIX wieku na wzór europejskich bulwarów przez cesarza Maksymiliana I z Habsburgów, który chciał połączyć swoją rezydencję w Zamku Chapultepec z centrum miasta.

Aleja przebiega przez wiele ważnych dzielnic miasta Meksyk i jest otoczona drzewami, rzeźbami, pomnikami i fontannami. Reforma jest także domem dla wielu ważnych budynków, w tym ambasad, biur, hoteli i centrów handlowych, co czyni ją jednym z najważniejszych centrów biznesowych w mieście.

Na Alei Paseo de la Reforma znajduje się wiele pomników i rzeźb upamiętniających ważne postaci i wydarzenia z historii Meksyku, w tym Anioł Niepodległości (El Ángel de la Independencia) i pomnik Krzysztofa Kolumba. Aleja jest także miejscem wielu wydarzeń publicznych, parad i festiwali.

Paseo de la Reforma nadal odgrywa kluczową rolę w życiu miasta, będąc ważną osią komunikacyjną i kulturalną. Aleja jest popularna zarówno wśród mieszkańców, jak i turystów, którzy odwiedzają ją, by podziwiać jej piękno i dynamikę.

7. Park Chapultepec

Park Chapultepec, położony w sercu miasta Meksyk, jest największym parkiem miejskim w Ameryce Łacińskiej i jednym z najstarszych założonych parków miejskich na kontynencie. Jego nazwa pochodzi z języka Nahuatl i oznacza “wzgórze szarańczy”, co odnosi się do wzgórza znajdującego się na terenie parku.

Park Chapultepec jest podzielony na trzy główne sekcje, z których każda oferuje różnorodne atrakcje:

• Pierwsza sekcja: zawiera najwięcej atrakcji, w tym Zamek Chapultepec, który obecnie jest Muzeum Narodowym Historii. Zamek, zbudowany na szczycie wzgórza Chapultepec, oferuje spektakularne widoki na miasto oraz eksponuje zbiory związane z historią Meksyku.
• Druga sekcja: zawiera liczne ogrody, stawy i mniejsze muzea, jak Muzeum Nowoczesnego Sztuki.
• Trzecia sekcja: jest najmniej rozwinięta, ale oferuje dużo przestrzeni na rekreację i spacery.

Park jest również domem dla ogrodu zoologicznego, kilku jezior, które oferują możliwość wypożyczenia łódek, różnych pomników i ścieżek rekreacyjnych. To popularne miejsce wypoczynku zarówno dla mieszkańców miasta, jak i turystów.

8. Xochimilco

Xochimilco, często nazywane “Wenecką Łodzią Meksyku”, jest znanym obszarem w południowej części miasta Meksyk, który słynie z sieci kanałów i sztucznych wysp zwanych chinampas. Xochimilco jest wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO i stanowi jedno z ostatnich śladów prekolumbijskiej techniki rolniczej.

Najbardziej charakterystyczną atrakcją Xochimilco są trajineras, kolorowe łodzie, które przewożą turystów przez labirynt kanałów. Podczas rejsu, odwiedzający mogą cieszyć się muzyką na żywo granej przez mariachi lub inne zespoły ludowe, próbować lokalnych przysmaków sprzedawanych bezpośrednio z mniejszych łódek lub nawet kupować rękodzieło od lokalnych artystów.

Te pływające ogrody, pierwotnie stworzone przez Azteków do uprawy roślin, nadal są używane do tego celu i są przykładem zrównoważonego rolnictwa. Chinampas przyczyniły się do sukcesu rolniczego Azteków, umożliwiając intensywną produkcję żywności w warunkach miejskich.

Xochimilco pełni ważną rolę w kulturowym i społecznym życiu miasta, będąc miejscem festiwali, świętowania i tradycyjnych obrzędów. Jest także istotnym elementem ekologicznym, zachowując bogatą różnorodność biologiczną oraz system wodny regionu.

9. Museo Frida Kahlo

Museo Frida Kahlo, znane również jako La Casa Azul (Niebieski Dom), znajduje się w malowniczej dzielnicy Coyoacán w Meksyku. Jest to miejsce, w którym Frida Kahlo urodziła się, spędziła większość swojego życia i zmarła. Dom został przekształcony w muzeum w 1958 roku, cztery lata po śmierci artystki, zgodnie z życzeniem jej męża, Diego Rivery.

Muzeum przechowuje liczne dzieła i osobiste przedmioty Fridy Kahlo, w tym oryginalne obrazy, rysunki i szkice. Ponadto w muzeum można zobaczyć ubrania artystki, biżuterię, a także przedmioty codziennego użytku, które odzwierciedlają jej zamiłowanie do meksykańskiej sztuki ludowej i kultury. Wnętrza domu zostały zachowane w stylu, w jakim Kahlo i Rivera je urządzili, oferując wgląd w ich osobiste życie i twórczość.

La Casa Azul jest otoczona pięknym ogrodem, w którym Frida spędzała czas, czerpiąc inspirację do swoich dzieł. Ogród, pełen rodzimych roślin i tradycyjnej meksykańskiej ceramiki, tworzy malownicze tło dla domu.

Muzeum jest nie tylko hołdem dla życia i pracy Kahlo, ale także ważnym miejscem dla zrozumienia meksykańskiego dziedzictwa kulturowego i artystycznego. Frida Kahlo, jako jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci meksykańskiej sztuki, jest symbolem walki i niezależności, a jej dom stał się miejscem pielgrzymek dla jej wielbicieli z całego świata.

10. Bazar Sábado

Bazar Sábado, który odbywa się co sobotę w San Ángel, jednej z najbardziej malowniczych dzielnic Meksyku, jest jednym z najbardziej kolorowych i żywych rynków w mieście. Bazar ten jest znany z szerokiej oferty rękodzieła, sztuki i lokalnych przysmaków.

Na Bazarze Sábado można znaleźć wszystko, od ręcznie robionych tkanin, ceramiki, biżuterii i odzieży po rzeźby, obrazy i inne dzieła sztuki wykonane przez lokalnych artystów i rzemieślników. Jest to idealne miejsce do zakupu unikalnych, autentycznych pamiątek i dzieł sztuki.

Bazar tętni życiem, oferując nie tylko zakupy, ale także możliwość oglądania występów na żywo, w tym muzyki i tańca. Atmosfera bazaru jest wyjątkowo barwna i pełna energii, co sprawia, że jest to popularne miejsce nie tylko dla turystów, ale także dla mieszkańców miasta.

Oprócz rękodzieła, Bazar Sábado oferuje również różnorodność lokalnych smaków. Stoiska z jedzeniem serwują tradycyjne meksykańskie dania i przysmaki, co pozwala zainteresowanym zgłębić bogactwo kuchni meksykańskiej.

Co warto zjeść w Meksyku?

Miasto Meksyk oferuje bogatą paletę kulinarną, od ulicznych przysmaków po wyszukane dania w restauracjach. Oto niektóre z lokalnych potraw, warzyw i owoców, które warto spróbować podczas wizyty w stolicy Meksyku:

Lokalne potrawy:

Tacos – to podstawowe danie kuchni meksykańskiej, serwowane z różnymi nadzieniami, takimi jak carne asada (grillowane mięso), pastor (mięso marynowane w specjalnych przyprawach i grillowane na pionowym rożnie), czy carnitas (wolno gotowane mięso wieprzowe).

Quesadillas – tortille z mąki pszennej lub kukurydzianej, wypełnione serem i innymi dodatkami jak grzyby, kwiaty dyni czy chorizo, często podawane z guacamole lub salsą.

Tamales – masa kukurydziana otoczona liśćmi kukurydzy lub bananowca, z różnymi farszami, gotowana na parze.

Pozole – gęsta zupa z hominy (przetworzonej kukurydzy), mięsa (często wieprzowiny lub kurczaka) i przypraw, podawana z dodatkami takimi jak kapusta, rzodkiewka, cebula, limonka i chili.

Chiles en nogada – poblano chili wypełnione pikantnym farszem mięsnym, pokryte kremowym sosem orzechowym i posypane granatem, danie symboliczne dla meksykańskiego święta niepodległości.

Warzywa:

Nopales – opuncja figowa, której mięsiste liście są często używane w sałatkach, jako dodatek do tacos, czy jako główny składnik dania.

Chayote – rodzaj gładkiej dyni, często gotowany lub smażony, używany w zupach i gulaszach.

Jicama – słodki, chrupiący korzeń, popularny jako przekąska posypana chilli i limonką.

Fasola – podstawowy składnik wielu dań, zwłaszcza czarna i pinto.

Owoce:

Guawa – tropikalny owoc, który można jeść samodzielnie lub używać do przygotowania napojów i deserów.

Mango – szczególnie smaczne w Meksyku, podawane na surowo, z limonką i chili, lub w postaci sals.

Tuna – owoc kaktusa, popularny w Meksyku, spożywany na surowo lub przetwarzany na napoje.

Pitaja (owoc smoka) – jaskrawo różowy owoc o słodkim, lekko ziarnistym miąższu.

Słodycze i przekąski:

Churros – smażone ciasteczka posypywane cukrem i cynamonem, często podawane z czekoladą.

Paletas – meksykańskie lody na patyku, dostępne w wielu smakach, zarówno owocowych jak i kremowych.

Aguas frescas – popularne napoje przygotowywane z owoców, wody i cukru, takie jak agua de jamaica (hibiskus) czy horchata (ryżowa z cynamonem).

Podczas pobytu w mieście Meksyk warto spróbować tych wszystkich smaków, aby doświadczyć pełni meksykańskiej kultury kulinarnej. każde z tych dań oferuje nie tylko wyjątkowy smak, ale także wgląd w bogate dziedzictwo i tradycje Meksyku.

Meksyk jest miastem kontrastów, gdzie historia spotyka współczesność na każdym kroku. To miasto, które nigdy nie przestaje zaskakiwać, oferując mieszankę doświadczeń, które są równie zróżnicowane jak jego mieszkańcy. Niezależnie od tego, czy interesują Cię starożytne cywilizacje, czy nowoczesne miasto, Meksyk zawsze ma coś ciekawego do zaoferowania.

Dowiedz się więcej o Meksyku

Juan Villoro, w swojej książce “Miasto Meksyk. Poziomy zawrót głowy”(Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego bo.wiem), zaprasza czytelników na niezwykłą podróż przez zawiłą historię i pulsującą teraźniejszość meksykańskiej stolicy. Z barwnością reportera, który zarówno kocha swoje miasto, jak i krytycznie przygląda się jego niedoskonałościom, Villoro prowadzi nas przez epoki: od dawnych cywilizacji, przez okres dominacji Azteków, po hiszpański podbój, aż do współczesnego, dynamicznie rozbudowującego się megalopolis. Miasto, które, jak autor sugeruje, zdaje się aspirować do tego, by wchłonąć cały kraj.

Villoro tworzy literacki kalejdoskop, w którym przemieszają się smaki, kolory, dźwięki, zapachy i wspomnienia Meksyku. Jego opowieść, pełna ironii i poczucia humoru, staje się osobistym reportażem, pozwalającym głębiej zanurzyć się w codzienne życie metropolii, która przyprawia o zawrót głowy. Autor, będąc zarówno czułym obserwatorem, jak i wieloletnim mieszkańcem, z umiejętnością flaneura wędruje po meandrze miejskiej biurokracji, labiryntach ulic i lokalnych atrakcjach. Jego obserwacje społeczne, kulturalne i polityczne pomagają odkryć wyjątkowość i skomplikowaną naturę Miasta Meksyk.