Zespoły mielodysplastyczne to grupa chorób nowotworowych układu krwiotwórczego. Choć są mało znane, to występują częściej niż białaczka. Jak im zapobiegać i nie przegapić pierwszych objawów?
Zespoły mielodysplastyczne zostały wyodrębnione dopiero w latach 70. ubiegłego wieku. Wcześniej mówiło się o “stanach przedbiałaczkowych” – u części pacjentów z czasem choroba przekształca się w ostrą białaczkę szpikową. Uważa się, że przyczyną MDS jest nieodwracalne uszkodzenie pierwotnej komórki szpiku, czyli komórki macierzystej. Chorują przede wszystkim osoby po 60. roku życia, rzadziej młodzi. W Polsce zespoły mielodysplastyczne co roku rozpoznaje się u około 2 tys. pacjentów. Mimo to niewielka jest świadomość społeczna dotycząca MDS.
– Prawdopodobnie zbyt mała wiedza dotycząca zespołów mielodysplastycznych wynika z tego, że jest to przede wszystkim choroba ludzi starszych. Diagnostyka w tej grupie chorych jest często niepełna. Głównie występują objawy niedokrwistości, rzadziej są to objawy skazy krwotocznej wynikające z małopłytkowości lub zakażenia w wyniku granulopenii – mówi prof dr hab. n. med. Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek z Kliniki Chorób Wewnętrznych, Hematologii i Onkologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Czynniki ryzyka
U większości osób ze zdiagnozowanym MDS przyczyna choroby pozostaje nieznana.
Wiadomo, że do uszkodzenia komórek dochodzi pod wpływem kontaktu z różnymi substancjami toksycznymi: środkami ochrony roślin, nawozami sztucznymi, metalami ciężkimi. Dlatego osoby, które w pracy mają kontakt z chemikaliami powinny pamiętać o zabezpieczeniach oraz regularnym wykonywaniu morfologii krwi.
Badania wykazały również większe ryzyko zachorowania u palaczy tytoniu. Istotnym elementem profilaktyki jest więc abstynencja nikotynowa.
MDS mogą się rozwinąć także u chorych wcześniej leczonych promieniowaniem jonizującym. Choroba może wystąpić wiele lat po leczeniu chemioterapią lub radioterapią z powodu innego nowotworu. Czynnikiem ryzyka jest też terapia onkologiczna cytostatykami. Dlatego istotnym elementem profilaktyki są badania krwi przynajmniej raz do roku.
Inną grupą predysponowaną do wystąpienia choroby są osoby z niektórymi wrodzonymi zaburzeniami genetycznymi. Zaobserwowano większą częstość MDS u ludzi z niedokrwistością Fanconiego, chorobą von Recklinghausena i zespołem Downa. Ta grupa pacjentów również powinna wykonywać regularne badania krwi.
Niedokrwistość aplastyczna, występuje dość rzadko, szacuje się u 2-6 osób na milion. Może jednak prowadzić do MDS, dlatego tak ważne jest terapia i kontrole lekarskie.\
Objawy
W przypadku MDS ważna jest możliwie wczesna diagnoza i rozpoczęcie leczenia, ponieważ w zaawansowanych postaciach choroba stosunkowo często przechodzi w ostre białaczki. Objawy zespołów mielodsysplastycznych to: osłabienie, pogorszenie tolerancji wysiłku, bladość, zaburzenia koncentracji, senność, wybroczyny, sińce bez urazów, nawracające infekcje. U 50-60 proc. pacjentów z braku zdrowych białych krwinek rozwijają się ciężkie zakażenia.
Wymienione objawy powinny skłonić przede wszystkim do wykonania morfologii krwi (każdy powinien robić ją raz do roku), co może pomóc w diagnozie choroby. Zdarza się jednak, że zespoły mielodysplastyczne są błędnie rozpoznawane jako niedokrwistość. A wtedy zwykle pacjenci dostają jedynie preparaty żelaza czy witaminę B12. Ostateczne rozpoznanie stawia się na podstawie badania krwi z rozmazem ocenianym w mikroskopie świetlnym oraz na badaniu szpiku cytologicznym, histopatologicznym, cytochemicznym i cytogenetycznym badaniu chromosomów.
– Wczesna diagnoza jest szczególnie istotna w przypadkach MDS tzw. wyższego ryzyka, w których przejście w ostrą białaczkę jest częstsze i dotyczy większego odsetka chorych. W tych przypadkach ważne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia – mówi prof. Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek.
(PAP) MS
Konsultacja: prof dr hab. n. med. Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek, Klinika Chorób Wewnętrznych, Hematologii i Onkologii WUM
Kampania realizowana w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych, zadanie Promocja zdrowia i profilaktyka nowotworów, finansowana ze środków Ministra Zdrowia.
www.gov.pl/zdrowie
www.planujedlugiezycie.pl
