W Polsce żywa jest teraz sprawa rodziców przedwcześnie urodzonej w szpitalu w Białogardzie dziewczynki. Nie godzili się oni m.in. na podanie jej witaminy K.
– Podawanie witaminy K noworodkom to potrzebna i bezpieczna procedura. Witaminę K otrzymało i otrzymuje miliony noworodków na całym świecie – podkreśla konsultant krajowy w dziedzinie pediatrii prof. Teresa Jackowska.
Funkcje witaminy K
Witamina K odgrywa kluczową rolę w hemostazie, czyli mechanizmie, dzięki któremu krew nie wylewa się z naszych naczyń krwionośnych. Jej niedobór prowadzi do zaburzeń krzepnięcia, a w konsekwencji – do krwotoków.
Dlaczego właśnie noworodkom podaje się witaminę K?
Badania wskazują, że dzieci rodzą się z niedoborem tego składnika. Magazynem witaminy K u dorosłych jest wątroba. Jeśli jednak porównamy zasób witaminy K w wątrobie u dorosłych i u noworodków, okaże się, że w tej ostatniej witaminy K jest zaledwie 1/5 prawidłowych wartości.
Mało tego: deficyt witaminy K w pierwszych dobach życia tylko się powiększa. Dlaczego?
Otóż ustaje transport witaminy K do dziecka w łonie matki, a pokarm kobiecy zawiera jej minimalne ilości. To dlatego dzieci karmione mieszankami zastępczymi mogą mieć nawet 100-krotnie wyższy poziom witaminy K niż dzieci karmione mlekiem matki.
Co więcej, układ pokarmowy, w którym witamina może być w pewnej ilości wyprodukowana, u noworodka nie ma jeszcze odpowiedniej flory bakteryjnej potrzebnej do jej syntezy.
„Dzieci karmione piersią mają niedobór witaminy K do czasu wprowadzenia regularnych dodatkowych posiłków pomiędzy 4. a 6. miesiącem życia. Wówczas w procesie endogennej syntezy dochodzi do wytwarzania witaminy K przez niektóre szczepy bakteryjne zasiedlające jelito grube” – czytamy w artykule poglądowym „Profilaktyka krwawienia z niedoboru witaminy K” opublikowanym w Pediatrii Polskiej.
Przed czym chroni dzieci podanie witaminy K?
Podanie witaminy K w pierwszej dobie życia dziecka (w ciągu pierwszych sześciu godzin po urodzeniu) chroni przed groźnymi krwawieniami. Tego rodzaju schorzenie zostało nazwane chorobą krwotoczną noworodków albo krwawieniem z niedoboru witaminy K (stosowany skrót to VKDB – od angielskiego: Vitamin K Deficiency Bleeding) i po raz pierwszy opisano je w literaturze ponad 100 lat temu.
W 1940 roku duński biochemik Henrik Dam opisał związek między chorobą krwotoczną noworodków a niedoborem witaminy K. Około 50 lat temu wykazano, na próbie 33 tysięcy noworodków, że podanie witaminy K zmniejsza częstość występowania choroby krwotocznej. O tamtej pory setki tysięcy dzieci otrzymały witaminę zaraz po urodzeniu.
To dlatego, że kolejne kraje zaczęły stosować profilaktyczne podawanie witaminy K noworodkom. W Polsce zalecenia ekspertów co do tego rodzaju profilaktyki obowiązują od 10 lat.
Dlaczego zastrzyk?
Zaleca się podawanie noworodkom witaminy K w zastrzyku, ponieważ jest skuteczny.
Przypomnijmy: jednym z powodów pogłębienia się niedoboru witaminy K u noworodków jest fakt, że nie mają jej skąd czerpać (znikome ilości w pokarmie matki, niezdolność układu pokarmowego noworodka do syntezy tej witaminy).
Okazało się, że po podaniu doustnym witaminy K nowo narodzonemu dziecku niedobór zniknie, ale pojawi się znowu podczas pierwszego miesiąca życia, jeśli nie będzie kontynuacji suplementacji tej witaminy (np. gdy rodzice zapominają podać witaminę lub zmniejszają dawkę, dziecko wymiotuje i nie otrzymuje witaminy ponownie czy ma kłopoty z wchłanianiem).
Tymczasem podanie witaminy w zastrzyku nie tylko daje pewność, że bezpieczna i skuteczna dawka zostanie dziecku dostarczona, ale chroni też przed drastycznym niedoborem przez sześć kolejnych tygodni.
Co więcej, w badaniu z 1992 roku wykazano, że noworodki, które otrzymały zastrzyk po urodzeniu, miały wyższą zawartość witaminy K po trzech miesiącach życia niż te, którym podano ją w kroplach doustnie.
Co to jest choroba krwotoczna noworodków?
Krwawienie z niedoboru witaminy K u noworodków występuje w trzech postaciach:
- wczesnej – ma miejsce w pierwszej dobie życia, a ryzyko wystąpienia zwiększa przyjmowanie przez matkę w czasie ciąży niektórych leków lub choroba matki (np. jeśli choruje na chorobę Leśniowskiego i Crohna);
- klasycznej – ma miejsce między drugą a siódmą dobą życia dziecka. Czynniki ryzyka to: leki stosowane przez matkę w czasie ciąży, wcześniactwo, poród zabiegowy, zamartwica, hipotrofia, późne rozpoczęcie karmienia piersią, zespół aspiracji smółki;
- późna – dochodzi do niej między drugim tygodniem a szóstym miesiącem życia dziecka u dzieci zdrowych karmionych piersią lub u dzieci z chorobami wątroby, przewodów żółciowych i cierpiących na mukowiscydozę.
Niezależnie od postaci, krwawienie z niedoboru witaminy K jest zagrożeniem dla zdrowia i życia dziecka i odznacza się wysoką śmiertelnością. Krwawienia mogą się objawiać jako krwotoki w mózgu lub do narządów wewnętrznych (płuc, przewodu pokarmowego, dróg moczowych), a także skóry i pępka.
Czy podawanie witaminy K noworodkom okazało się skuteczne?
Od czasu wprowadzenia tej procedury w Polsce całkowicie została wyeliminowana klasyczna postać VDKB, a zmniejszyła się liczba postaci późnych. Wciąż jednak dochodzi do krwawień u noworodków w postaci późnej (najczęściej są to bardzo groźne krwotoki śródczaszkowe). Przy czym zaobserwowano je często u dzieci, których rodzice albo odmówili podania witaminy K ich dziecku, albo podanie witaminy K było doustne i niepełne.
Czy są przeciwskazania do podania witaminy K?
Dotyczą wyłącznie formy podania. Nie podaje się witaminy K w zastrzyku dzieciom z hemofilią (ale mogą, a nawet powinny, ją przyjąć doustnie).
Justyna Wojteczek (Zdrowie PAP)
Źródła: T. Jackowska, J. Peregud-Pogorzelski: Profilaktyka krwawienia z niedoboru witaminy K. Zalecenia konsultanta krajowego w dziedzinie pediatrii i Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, w: Pediatria Polska 91, 2016
Zipursky: Prevention of Vitamin K Deficiency Bleeding in Newborns, BJH, 1999
